Kanser, anormal hücrelerin kontrolsüz şekilde çoğalması olarak tanımlanan geniş çaplı bir hastalık grubudur ve yakın ya da uzak organ, dokulara yayılım gösterir.Malign tümörler ve neoplazmlar olarak da yaygın şekilde adlandırılır. Kanser vücudun birçok noktasını etkileyebilir ve her biri özel tedavi stratejileri gerektiren çokça anatomik ve moleküler alt tipleri içerir.
Kanser, insan vücudunda hemen her yerde başlayabilen bir hastalıktır. Sağlıklı bir bireyde, vücudun ihtiyacı için hücreler bölünür, büyür ve yaşlanıp hasar gördüklerinde ölürler. Ardından oluşan yeni sağlıklı hücreler, eski hücrelerin yerine geçer. Kanser oluşumunda bu sistem bozulur. Sağlıklı hücrelerin yerine bu anormal hücreler çoğaldıkça hasarlı olan hücreler var olmaya devam eder, buna ek olarak vücudun ihtiyacı olmayan yeni hücre bölünmeleri de devam eder. Anormal olan bu hücreler sürekli bölünebilir ve tümör denilen hücre kitleleri oluşabilir. Kanserli tümörler maligndir.
İlk başladığı organda tutulum gösteren bir kanserin tedavisi daha kolay olabilir. Bu yüzden cerrahi ve radyoterapi teknikleri kullanılır. Ancak kanser hastalığı sistemik şekilde etkiliyorsa kemoterapi denilen tedavi kullanılır.
Sağlıklı hücreler özelleşmiş fonksiyonlarla çok farklı hücre tiplerine dönüşebilirler ama kanser hücrelerinde bu özelleşme olmaz. Bu farklılık kanser hücrelerinin kontrolsüz ve durmadan bölünmelerinin, kontrol dışına çıkmalarının ve diğer doku ve organlara dağılmasının sebebidir.
Her hastanın kanseri, genetik değişikliklerinde etkisiyle farklılık gösterir. Kanserin büyümeye devam etmesiyle de ek değişiklikler meydana gelir. Aynı tümör içinde bile, farklı hücreler farklı genetik değişikliklere sahip olabilir. Kanser oluşumuna sebep olabilecek genetik değişiklikler, üç ana gen tipini (proto-onkojenler, tümör baskılayıcı genler ve DNA onarım genleri) etkileme eğilimindedir.
Kanser Tedavi Seçenekleri
- 1-Cerrahi : Kanseri önlemek, teşhis etmek, kanserin hangi evrede olduğunu belirlemek ve tedavi etmek için kullanılmaktadır. Buna ek olarak cerrahi; bağırsak ya da safra tıkanıklıkları, kanama, perforasyon veya çeşitli organlara baskı ile sonuçlanan kansere bağlı komplikasyonların iyileştirilmesinde de kullanılmaktadır.
Tanı, bir mikroskop ile numuneden alınan hücrelere bakılıp başka laboratuvar testleri yapılarak koyulur. Bu prosedüre biyopsi denilir. Biyopsi örnekleri eğer ameliyat esnasında alınırsa, cerrahi biyopsi denilmektedir.
Önleyici veya profilaktik cerrahi, ameliyat sırasında kanser belirtisi görülmese de, kansere dönüşme ihtimali olan vücut dokusunun çıkarması esasına dayanır. Örneğin, aile öyküsünde meme kanserinin olduğubilinen bazı kadınların meme kanseri geninde (BRCA1 veya BRCA2 gibi) kalıtsal bir mutasyonları vardır. Bunun tespitiyle meme kanseri riski çok yüksek olduğu öngörülen hastaların memelerininalınması (profilaktikmastektomi) düşünülebilir.
- 2-Radyoterapi : Yüksek dozda, radyasyon terapisi kanser hücrelerini öldürür ya da DNA’larına zarar vererek çoğalmalarını yavaşlatır. DNA onarımı yanında hasar gören kanser hücreleri de bölünemezler. Hasarlı hücreler öldüğünde, vücut tarafından parçalanır ve uzaklaştırılır. Radyasyon tedavisi hemen
kanser hücrelerini öldürmez ve kanser hücrelerinin DNA’larının hasar görmesi ile ölmesinden önce günler veya haftalarca tedaviye tabii tutulmaları gerekir.
Radyasyon tedavisi, diğer tedavi yöntemlerinin işe yarama olasılığını arttırmak için diğer tedaviler ile birlikte uygulanabilir.
- 3-İmmünoterapi: Kansere immünolojik yöntemlerle yaklaşılarak tedavi olunması durumudur. Biyolojik terapi olarak da adlandırılan immünoterapi, vücudun doğal savunma mekanizmalarını kanserle savaşmaya iten bir tür kanser tedavisidir. Kanser tedavisinde çeşitli tiplerde immünoterapi yöntemleri kullanılmaktadır. Bunun ile bağışıklık sisteminin doğrudan kansere saldırması ya da bağışıklık sistemini genel olarak uyarmasıhedeflenir.
- 4-Kök hücre/Kemik iliği nakli: Bazı kanser türlerinin tedavisinde kullanılan çok yüksek dozda kemoterapi veya radyasyon terapisi ile tahrip olan kan komponentlerinin, yeni ve sağlıklı kök hücreler ile restore edilmesine dayanan bir prosedürdür. Damar yolu ile dolaşıma verilen bu sağlıklı kök hücreler, kemik iliğine yönelirler ve burada tedaviyle yok edilmiş olan hücrelerin yerine geçerler.
- 5- Gen tedavisi: Kanserli hücrelerinin normal hücrelerden nasıl farklı oldukları anlaşıldıkça gen tedavilerinde de önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Gen terapisinde kullanılan en yaygın vektörler virüslerdir çünkü hücreye girebilir ve genetik materyal sağlayabilirler. Genlerin kanser hücrelerine girmesi, gen terapisinin en zor yönlerinden birisini oluşturmaktadır. Gen transferinin yolları üzerine çalışmalar halen sürmekte.
- 6- Kemoterapi: Kanser hücreleri sağlıklı hücrelerden daha sık bölünür ve bu bölünme için daha sık DNA sentezi gerçekleşir. DNA hasarına karşı kanser hücreleri, normal hücrelere göre daha duyarlıdır. Yapılan araştırmalar ve kanser hücrelerinin hayat döngülerinin daha iyi anlaşılması ile belirli bir tür kanserle ilişkili moleküler değişiklikleri hedef alan ilaçların klinikte kullanıldığı yeni yöntemler geliştirilmiştir. Örneğin Trastuzumab meme kanserinde sıklıkla fazla sentezlenen HER-2 adındaki hücre yüzeyi 18 reseptörünü inhibe eden bir antikorun aktivitesini durdurur. –Sitotoksik Kemoterapi: ana ilkesi, hastanın normal hücrelerine zarar vermeksizin tümör hücresinin büyümesini ve çoğalmasını durdurmak veya yok etmektir.
Kaynaklar:
Ecz. volkan kahraman., kök hücre naklinde ilaç yönetimi ve eczacının rolü, Erciyes Üniversitesi.
