Kanser tedavisinde multidisipliner yaklaşım, teşhisin konulmasından tedavinin sonlandırılması ve sonrasındaki palyatif bakıma kadarki sürecin farklı uzmanlarca yürütülmesidir.
Onkoloji eczacılığı, çocuk veya yetişkin her yaştan kanser hastalarına uygulanacak farmasötik bakım uygulamalarına dahil olan hasta odaklı bir eczacılık uygulamasıdır.
Onkoloğa sevk edilen hastada tanının konulabilmesi için uzman hekim bir dizi tetkikler ister. Bu tetkiklerin gerçekleştirilmesi ve sonuçların değerlendirilmesi amacıyla radyoloji, patoloji, biyokimya, nükleer tıp gibi alanlar görev alır. Sonuçların ilgili uzmanlar tarafından değerlendirilmesinden sonra eğer bir tümör varlığı tespit edilirse, hasta sürecin en başındaki hekimin de dahil olduğu cerrahi uzmanlar ile bir konsey tarafından değerlendirilir. Ardından ortak bir kararla; cerrahi, radyoterapi, kemoterapi veya kemo-radyoterapi seçeneklerinden hastaya en uygun olana karar verilir.
Onkoloji eczacıları, onkoloji alanıyla özellikle ilgilenen, kanser kemoterapisi ve sitotoksik ilaçların farmasötik etkileri ile tedavide kullanışları gibi alanlarında önemli bilgilere sahiptir. Genellikle bir onkoloji kliniğinin ve tedavi ekibinin faal üyesi hastane eczacılarıdır.
Temelde eczacının komitelere katkısı ürün bilgisine dayanır. Ayrıca süreç bilgisi de önemlidir. Reçetelemeden uygulamaya kadar geçen tüm süreçlerde risk değerlendirmesi yapabilirler. Riskleri tanımlayabilir ve ekibe riskleri önleme/kontrol etmede ölçülebilir yardımda bulunabilirler.
Hastanın kullandığı diğer ilaçlar varsa, klinik onkoloji eczacısı tarafından denetlenir. Özellikle ilk defa kemoterapi alacak hastalarda bu işlem oldukça önemlidir. Bu yolla olası ilaç-ilaç, ilaç-besin etkileşimleri kemoterapi verilmeden önce tespit edilebilir. Bunlara ek, hastanın kendisi tarafından bilinen ilaç alerjisi olup olmadığını eczacı denetler.
Klinik Onkoloji Eczacısı, kemoterapi alan hastanın tahlil sonuçlarını değerlendirir, vücut yüzey alanı hesaplamasını gerçekleştirir ve hastanın tüm kürlerinde bu hesaplamayı dikkatle tekrarlar.
Kanser tedavileri açısından bakıldığında, kemoterapinin doğru hazırlanması hasta güvenliği açısından en önemli adımdır.
Kemoterapi İlaç Deposu’nda bulunan ilaçlar, hastaya kullanılmak üzere hazırlanacağı zaman ünite içerisine verilmeli, hazırlama alanına verilmeden hemen önce kutularından çıkarılmalı, barkod ve karekod kısımları kesilmeli ve karton öğütücüler ile kullanılamayacak hale getirilmelidir. Hastaya kullanılan doz miktarı kadarı ilgili depodan tüketim çıkışı yapılarak stoklardan düşülmeli ve fatura edilmelidir. Gün sonunda ünite içinde kullanılmadan kalan kısmi doz ilaçlar Kısa Ürün Bilgisinde yer alan stabilite bilgisi doğrultusunda belirtilen süre ve muhafaza koşulları altında saklanmalıdır. Belirtilen stabilite süresi dahilinde tüketimi gerçekleşmeyen ve imha edilmesi gereken kemoterapi ilaçları tutanak altına alınmalı.
Sağlık tesisinde bulunmayan ve başka sebeplerle hasta tarafından dışarıdan temin edilip, sağlık tesisinde kemoterapi ilaç hazırlama ünitesinde hazırlanmak üzere kullanılan ilaçlar, hastadan ya da hasta yakınından ıslak imza ile bir tutanağa geçirilir.
Kemoterapi ilaçları, diğer ilaçlardan ayrı bir depolama alanında muhafaza edilir.
Yapılan araştırmalar bu karmaşık mücadelenin yönetiminde görev alan onkoloji eczacılarının, hasta bakımına hem klinik hem ekonomik destek sağlayabileceklerini kanıtlamıştır.
İlaç maliyetlerinin artması, geri ödemelerin sınırlandırılması ile azalması, yeni kanser ilaçlarının sayısındaki sürekli artış sebebiyle onkoloji kliniklerinde onkoloji eczacısının bulunması önemlidir.
Kaynak:
Ecz. volkan kahraman., kök hücre naklinde ilaç yönetimi ve eczacının rolü, Erciyes Üniversitesi.
