Bal arılarının yeryüzünde yüzyıllardır var oluşu ve önemi, onların ürettiği bal, polen, propolis, arı sütü ve arı zehri gibi spesifik ürünlerin kimyasal yapısı, biyolojik özellikleri, bu arı ürünlerinin pek çok alanda uygulanabilirliği ve günümüzde de hala tıp alanında alternatif ürün olarak kullanılmasından dolayıdır. Arı ürünlerini oluşturan bal, polen, arı sütü, propolis ve arı zehri insan sağlığı açısından önemli ürünlerdir. Yapılan araştırmalarda bu ürünlerinin antimikrobiyal, antioksidan, antiinflamatuvar, antikanser, immünomodülatör etkileri, araştırmacıları apiterapiye yöneltirken, bu ürünlerin her geçen gün alternatif tıpta kullanım alanlarının geliştirilmesine de katkıda bulunmaktadır. Bugün sizlerle propolis hakkında araştırdığımız birçok kaynaktan oluşan yazımızı paylaşacağım. Propolis, bal arılarının bitki tomurcuk ve filizlerinden topladığı reçineleri bal mumu ve tükürük salgıları ile karıştırarak elde ettikleri bir üründür.
Propolisin en önemli aktif bileşenleri;
Aromatik asitler, fenolik maddeler, özellikle flavonoidler (flavonlar, flavonoller, flavononlar) ve fenolik asit gibi bileşenler bulunmaktadır. Propolis ve onun türevlerinin, aralarında herpes simplex tip 1, herpes simplex tip 2, adenovirüs tip 2, veziküler stomatit virüsü ve polyovirüs tip 2 gibi farklı virüslerde DNA ve RNA’yı baskılayarak virüs yayılımını engelleme kapasitesinin olduğu kanıtlanmıştır.
Krisin, akasetin ve apigenin gibi propolisde bulunan flavonoidlerin, latent enfeksiyon modellerinde HIV-1 etkinleşmesini engellediğini ve Galanginin, herpes simplex virüsü (HSV) ve Coxsackie B virüsüne karşı Kuersetinin HSV, sinsityal virüsü, polyovirüs ve Sindbis virüsüne karşı antiviral etkisi olduğunu bildirilmiştir. Bunun yanında propolisin HIV-1 çoğalmasını baskıladığı kanıtlanmıştır. Kafeik asit fenetil ester (CAPE), kuersetin ve kamferol, HIV-1 integrazı baskılayarak HIV-1 virüsünün çoğalmasını durdurduğunu tespit edilmiştir.
Propolisin diğer bir özelliği de sakinleştirici etkiye sahip olmasıdır. AIDS hastaları için henüz deneme aşamasında olmasına rağmen, özellikle başta kaffeik asit olmak üzere bazı bileşikler nedeniyle uçuklar, grip etmeni, bazı virüs türleri ile akciğer kanserine karşı etkili olduğu ifade edilmektedir. Kanser tedavisinde propolise gösterilen ilgi onun apoptosisi uyarabilme becerisinden dolayıdır. Propolis, hücre çoğalmasını veya apoptosisi uyardığı bilinen kafeik asit, kafeik fenil ester, artepillin C, kuersetin, naringenin, resveratrol, galangin ve jenistein gibi birçok fenolik maddeyi içermektedir.
Ayrıca propolisde bulunan diterpenoitler, 3-(2,2- dimetil-8-prenilbenzopiren-6-yl) propenoik asit, kafeik asit fenetil ester (CAPE) ve artepillin C maddelerinin DNA parçalanmasını ve apoptosisin başlatılmasını uyararak sitotoksik etki sergilediğini göstermektedir. Propolisin ve bazı bileşenlerinin antitümör etkisinin, makrofaj aktivasyonunu arttırmak yoluyla bağışıklık sistemini düzenlemesi ile bağlantıldır.
Propolis’in hastalıklarda kullanımı;
Propolisin genel anlamda ilaç olarak kullanımı yaygın olup, kardiovasküler ve kan dolaşım sistemi (anaemia), solunum yolları enfeksiyonları, diş sağlığı, deri tedavileri (doku yenileme, ülser, egzama), yara tedavileri özellikle yanık yaralar (mycosis), müköz zar enfeksiyonları ve lezyonları, kanser tedavisi, bağışıklık sistemi tedavisi ve sağlığı, sindirim rahatsızlıkları alanlarındaki tedavileri kapsar. Propolisin kulak enfeksiyonları, bronşlar, astım ve solunum yolları iltihaplarının tedavisinde iyileştirici etkisi olduğu görülmüştür. Propolisin ilaç gibi kullanılması ile mide ve onikiparmak bağırsağı ülserlerinde, romatizmal hastalıklarda olumlu sonuçlar alınmıştır.
Kaynaklar;
- Bankova V, Popova M, Bodganov S, Sabatini AG. Chemical composition of european propolis: Expected and unexpected results. Z Naturforschung 2002; 57(5-6): 530-3.
- Benkovic V, Knezevic HA, Brozovic G, Knezevic F, Dikic D, Bevanda M, Basic I, Orsolic N. Enhanced antitumor activity of irinotecan combined with propolis and its polyphenolic compounds on ehrlich ascites tumor in mice. Biomed Pharmacother 2007; 61(5): 292-7.
- Çelik K, Aşgun HF. 2016, Arılarla gelen sağlık “apiterapi”, http://apitherapy-project.eu/ pdf/20160920/apitherapy-handbook-tr.pdf, Erişim tarihi: 24.07.2017.
- . Doğaroğlu M. Modern Arıcılık Teknikleri. İstanbul: Anadolu Matbaa ve Ambalaj San Tic Ltd Şti 2008; s. 296.
- Krell, R. Value-added products from beekeeping. Fao Agricul Ser Bull 1996; 124(5): 157-62.
- Mercan M, Yuksekdag ZN, Yilmaz M, Celik G, Beyatli Y. Çeşitli illerden toplanan arı sütünün antimikrobiyal aktivitesinin incelenmesi. Mellifera 2002; 2(4): 22-5.
- Münstedt K, Zygmunt M. Propolis-current and future medical uses. Am Bee J 2001; 141(7): 507- 10.
- Premratanachai P, Chanchao C. Review of the anticancer activities of bee products. Asian Pac J Trop Biomed 2014; 4(5): 337-44.
